13 oktober is achter de rug. Proficiat aan alle (her)verkozenen! Knap om te zien hoe kandidaten zichzelf voorstellen, maar ook luisteren, deur aan deur. De lokale verkiezingen kennen duidelijk een eigen dynamiek. Onmogelijk om te vergelijken met nationale verkiezingen.
Wel relevant in de vergelijking met vorige verkiezingen zijn de opkomstcijfers. Want na de vele voorspellingen en het debat onder academici over het afschaffen van de opkomstplicht is het echte cijfer heel duidelijk: 64 procent van de kiesgerechtigden kwam opdagen. 36 procent deed dat niet.
Wie heeft iets gemist?
Dat zijn 1,8 miljoen Vlamingen die niet hebben gestemd. 1,8 miljoen! We vragen ons af wie nu iets gemist heeft? De verkozene, die nu weet dat (bijvoorbeeld) 18 procent van de inwoners voor haar partij stemde, en achterblijft met de wetenschap dat de grootste partij van haar gemeente de partij is waarvoor de kiezers niet zijn gaan stemmen. Of de niet-kiezer, die vanaf nu een meerderheid ziet verschijnen waarmee hij geen relatie heeft: niet voor, niet tegen, gewoon geen.
Die 64 procent is nog veel minder dan de voorspellingen van politiek wetenschappers. Het is op dit moment ook nog een grote groep onbekenden. Zijn het jongeren? Mensen met een laag inkomen? Mensen die korter geschoold zijn? Renteniers? Ouderen? De eerste signalen vanuit de stembureaus wijzen op een opvallende afwezigheid van jongeren.
Betrek …
Als dat waar is, vragen wij grote ernst bij het evalueren van het nieuwe decreet dat kiezen een optie maakte. En liefst pas binnen enkele weken, als de eerste euforie of teleurstelling geweken is. Ondertussen hebben we al begrepen dat de afschaffing van de opkomstplicht sommige partijen ook goed lijkt uit te komen. Daarom mogen we de evaluatie niet alleen aan hen overlaten. Betrek academici, het middenveld, en ook mensen uit de administratie. De opkomstplicht is immers niet gemaakt voor het versterken of verzwakken van bepaalde partijen; ze is gemaakt voor het versterken van onze democratie.
‘In geen enkel stelsel mag iemand denken dat je meer recht hebt op een stem omdat je slim, rijk, man, wit of geïnteresseerd bent’
In eender welk democratisch stelsel is informatie en burgerschap een voorwaarde om goed te functioneren als samenleving. Alle actoren – ouders, onderwijs, politieke partijen, verenigingen enzovoort – moeten het belang van verkiezingen blijven benadrukken. In elk stelsel zal er een overheid nodig zijn die dat organiseert, de veiligheid en juistheid garandeert en regels maakt. Maar in geen enkel stelsel mag iemand denken dat je meer recht hebt op een stem omdat je slim, rijk, man, wit of geïnteresseerd bent. En al zeker niet dat de meningen van die groepen meer betekenen in de samenleving. We hebben deze verkiezingen veel te veel stemmen gemist, en dat is geen goede zaak.
Laat die evaluatie dus maar komen. Doe ze grondig en om de juiste redenen.
Peter Wouters
Voorzitter beweging.net
Verschenen in Visie op 16/10/2024
