OPINIE Week van de Mobiliteit
‘De Lijn schrapt vanaf september tijdelijk ritten door personeelstekort’ (VRT NWS, 24 augustus 2023), ‘Reizigers weer minder tevreden over NMBS’ (DS, 11 mei 2023), ‘Amper maand na start krijgt minister Peeters al kritiek op vervoersplan De Lijn’ (NB, 7 juli 2023), … Het zijn geen vrolijke tijden voor wie het openbaar vervoer een warm hart toedraagt, zoveel is duidelijk. Nochtans lezen we al lang in mobiliteitsplannen van zowat alle overheden hoe belangrijk openbaar vervoer is om een shift naar meer duurzame mobiliteit te realiseren. Dat voornemen omzetten in daadwerkelijk beleid blijkt bijzonder moeilijk. Ondertussen worden autofiles langer, kampt ongeveer 1 op de 5 Vlamingen met vervoersarmoede en blijft de CO2-uitstoot van wegvervoer stijgen. Hoog tijd om het tij te keren. Tijdens deze Week van de Mobiliteit doen we graag enkele voorstellen.
Verlos basisbereikbaarheid van budgettair keurslijf
Sinds juli wordt de eerste fase van het decreet Basisbereikbaarheid uitgerold. Dat decreet regelt de hervorming van het openbaar vervoer in Vlaanderen. Buslijnen worden verschoven naar routes waar meer reizigers sneller kunnen vervoerd worden. Haltes waar minder reizigers opstapten worden geschrapt of verplaatst en verschillende vormen van vervoer op maat zullen de belbussen gaan vervangen. Aan Hoppinpunten stap je dan over van een (flex)bus op een andere bus, de trein, een deelfiets of deelwagen. Met deze combimobiliteit zou elke Vlaming vlot op zijn bestemming geraken, zo beloofde de Vlaamse overheid in een communicatiecampagne de afgelopen zomermaanden. Bij reizigersorganisaties en lokale besturen valt er echter weinig enthousiasme te bespeuren. Zij zien op het terrein vooral een verminderd aanbod en veel vragen bij gebruikers. Het vervoer op maat zal pas volgend jaar operationeel zijn en van de meer dan 2000 geplande Hoppinpunten zullen er tegen het einde van het jaar 400 gerealiseerd zijn. De hele operatie moet bovendien budgetneutraal uitgevoerd worden. De grootste dupe van de chaotische uitrol zijn nu de reizigers van De Lijn die volledig aangewezen zijn op de bus voor dagdagelijkse verplaatsingen en hun halte of lijn in de buurt zien verdwijnen. Zij dreigen in vervoersarmoede terecht te komen.
Vlaams minister van mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) heeft dus nog werk. De verdere uitrol van basisbereikbaarheid moet herbekeken worden. Het heeft geen zin om met communicatiecampagnes mensen te verleiden om vervoersmiddelen te gaan combineren als belangrijke bouwstenen van die combimobiliteit niet klaar zijn. Samen met stakeholders bekijkt de minister best wat een realistisch stappenplan is en hoe absoluut kan vermeden worden dat (kwetsbare) reizigers in de kou komen te staan. Om van basisbereikbaarheid een succes te maken zal het ook verlost moeten worden van haar strakke budgettaire keurslijf.
Maak ambitie Spoorvisie 2040 waar
De federale collega van Lydia Peeters, George Gilkinet (Ecolo), beloofde deze legislatuur enkele uitdagingen bij het spoor aan te pakken en lanceerde het plan ‘Spoorvisie 2040’: met een basisaanbod van vier treinen per uur in de buurt van de grote steden en op de drukste trajecten, en twee treinen per uur op de rest van het net wil hij op termijn het aantal treinreizigers gevoelig verhogen. Uit het plan spreekt een duidelijke ambitie die nadien een vervolg kreeg in het vervoersplan 2023 – 2026 van de NMBS. Hoopgevende signalen maar ‘the proof of the pudding is in the eating’. Het spoor kampt al jaren met een personeelstekort en kreeg in het verleden krappe budgetten ter beschikking. Ook de toegankelijkheid van heel wat stations laat te wensen over en in vergelijking met buurlanden is reizen met de trein duur. Veelvuldige vertragingen bezorgen treinreizigers een punthoofd. Er zal dus een doorgedreven inspanning nodig zijn, ook tijdens komende begrotingsgesprekken en de volgende legislatuur, om de ambitie waar te maken.
De ultieme boost? Met 1 betaalbaar ticket vervoersmodi vlot combineren doorheen het hele land
Wie vandaag de bus en trein en eventueel ook tram of metro wil combineren voor een verplaatsing krabt zich in het haar. Je moet bij elke vervoersmaatschappij een apart ticket kopen en een vlotte overstap is allerminst gegarandeerd. Zo blijft de auto natuurlijk een pak aantrekkelijker. Beweging.net pleit er dan ook voor om het openbaar vervoer in ons land te hervormen naar het Integrato-model: een plan uit 2020 uitgewerkt door burgerexperten met één dienstregeling en netwerk van alle openbaar vervoersmodi en een ééngemaakt tariefsysteem. De Brupass XL in Brussel bewijst dat het kan, daarmee heb je toegang tot alle openbaar vervoer binnen een zone van 11 kilometer rond de Grote Markt. Dat er geen sociale tarieven worden toegepast is wel niet aanvaardbaar en wordt best zo snel mogelijk verholpen om ook wie minder middelen heeft de kans te geven zich sneller door Brussel te verplaatsen. Een geïntegreerd O.V. -systeem voor België uitbouwen lukt uiteraard niet van vandaag op morgen. De federale en gewestelijke overheden en vervoersmaatschappijen kunnen alvast starten met een gezamenlijk geïntegreerd tariefsysteem dat ook sociale tarieven toepast. De Kamer gaf dit voorjaar al een voorzet door een parlementaire resolutie goed te keuren waarbij werd gevraagd om onderzoek te doen naar de invoering van een geïntegreerd ticket aan één tarief waarmee reizigers toegang hebben tot alle vormen van openbaar vervoer in België.
Sam Apers, adviseur Onderzoek & Ontwikkeling, beweging.net
