Het zijn verre van hoogdagen voor de democratie. In Brussel, Frankrijk of Nederland slaagt men er niet in een stabiele regering te vormen, Het democratisch verkozen regime in Israël voert een onmenselijke bezetting op Gaza. In Brazilië werd oud-president Bolsonaro veroordeeld voor het plegen van een staatsgreep en in de Verenigde staten wordt gemorreld aan de checks and balances tussen de machten en zelfs politieke geïnspireerde moorden beheersen mee het nieuws.
Op 15 september is het Internationale Dag van de Democratie. Op die dag roep beweging.net elk jaar op tot respect voor onze democratie en de politici die er deel van uit maken. Dit jaar focussen we op de nabijheid van politici in het publieke debat. We vroegen ons af, hoe doe je dat, zorgen voor nabijheid op momenten dat het debat steeds meer lijkt te polariseren.
Dienstbetoon vormt nog steeds een onmisbare schakel in onze (lokale) democratie. Dat blijkt uit een bevraging bij mandatarissen die beweging.net organiseerde in aanloop naar de dag van de democratie. Politici halen niet alleen voldoening uit het rechtstreeks helpen van burgers, die nabijheid versterkt ook het vertrouwen in de politiek, verkleint de kloof met het beleid en helpt signalen op te vangen uit de samenleving. Correct dienstbetoon – ver weg van cliëntelisme – blijkt vandaag relevanter dan ooit, zeker nu de democratie overal ter wereld onder hevige druk staat.
Onder het motto “Democratie. Dichtbij. Dienstbetoon?!” lanceerde beweging.net naar aanleiding van de Dag van de Democratie op 15 september een bevraging bij mandatarissen. 354 respondenten uit verschillende partijen en met verschillende mandaten gaven hun kijk op dienstbetoon en de concrete invulling ervan.
Uit de resultaten blijkt dat dienstbetoon geen overblijfsel is uit het verleden, maar een essentiële schakel vormt in onze (lokale) democratie. Politici geven aan voldoening te halen uit het effectief helpen van burgers met hun problemen. Tegelijk helpt dit hen om signalen op te vangen die relevant zijn voor hun mandaat: ze krijgen inzicht in wat er leeft bij de bevolking, waar het misloopt in de dienstverlening en hoe overheidsdiensten soms falen in toegankelijkheid.
Nabijheid als sleutel
De resultaten tonen aan dat nabijheid van politici wel degelijk belangrijk is, niet alleen voor politici zelf, maar ook voor de bevolking. Mensen kijken naar mandatarissen om problemen op te lossen en de complexiteit van bestuur en administraties aan te pakken. Nog te veel mensen verdwalen in de administratieve doolhof. Belangrijk daarbij is om op te merken dat voor zowel politici als burgers, dienstbetoon niet gelijk mag staan persoonlijk belang. Eigen gewin voor één van beide partijen kan niet door de beugel. De tijden van cliëntelisme en favoritisme zijn al lang vervlogen en behoren definitief tot de oude politieke cultuur, zo blijkt toch uit de bevraging van burgers en politici.
Correct dienstbetoon is daarentegen een manier om vertrouwen te versterken en de democratie dichter bij de mensen te brengen. Dat laatste blijft absoluut noodzakelijk gezien de druk waar de democratie aan onderhevig is vandaag de dag, zowel dichtbij ons als wereldwijd.
Uit de bevraging blijkt het volgende:
- Bijna alle mandatarissen worden vroeg of laat gecontacteerd door burgers of groepen.
- Hoe langer iemand actief is in een mandaat, hoe vaker men vragen krijgt.
- Burgemeesters en schepenen worden het vaakst aangesproken en organiseren vaker gestructureerde momenten zoals zitdagen.
- Omgaan met vragen van burgers is iets wat men moet leren. Zeker nieuwe mandatarissen kunnen wel wat handvaten gebruiken.
Aanbevelingen
-
Middenveld: aan de slag
Het middenveld moet mandatarissen veel meer betrekken bij vragen, bezorgdheden en dossiers. Geef lokale afdelingen praktische handvaten om dit te doen. Ook Beweging.net zal zelf verder inzetten op extra vorming omtrent advocacy. Ondersteun burgers om hun stem te laten horen
-
Politici: omarm dienstbetoon
De meeste mandatarissen krijgen regelmatig vragen van burgers en groepen en doen hier actief iets mee, maar begeleiding en concrete handvaten – zeker voor raadsleden – blijven belangrijk. Het is zaak voor partijen om hun mandatarissen hierin te ondersteunen. Nabijheid helpt signalen uit de samenleving op te vangen en versterkt de democratie.
-
Burgers: spreek met politici
Wees dus niet bang om politici aan te spreken, als je de weg verloren bent in het administratieve doolhof en tegen muren botst, als je klachten of suggesties hebt voor het beleid of als je met een problemen kampt … Vaak zijn politici bereid om te helpen binnen hun mogelijkheden. Nabije en aanspreekbare politici versterken de democratie.
Onze democratie stopt niet met om de 5 of 6 jaar onze stem uit te brengen. Ook gedurende elke legislatuur is het belangrijk dat burgers, middenveld en politici met elkaar in dialoog blijven gaan. Daar draagt dienstbetoon, ook vandaag, aan bij.
