Over de keuze om meer te investeren in defensie lijkt er grote consensus in de samenleving. Iedereen lijkt doordrongen van de noodzaak en de Navo-landen hebben zich intussen ook akkoord verklaard met een groei van het defensie- en veiligheidsbudget richting 5% van het BBP tegen 2035. Als sociale beweging staan we daar toch verbaasd naar te kijken. Om meerdere redenen. Zo blijven we op onze honger zitten wat betreft argumenten waarom zo’n grote budgetten nodig zijn en, zo ja, of ze wel op een zinvolle en nuttige manier zullen besteed worden. Heel wat experten geven aan dat – mits een betere samenwerking tussen de Europese landen- kleinere budgetten kunnen volstaan. Ook de oorlogsretoriek die wordt opgebouwd in naam van de veiligheid, houdt een risico in. “Deze aanpak leidt tot een wapenwedloop, verhoogt het wantrouwen tussen landen en creëert een verhitte omgeving die conflicten voedt”, schrijft Orry Van de Wauwer, directeur van Pax Christi (De Gids op Maatschappelijk gebied van 26 mei 2025)
Daar wordt nu wel heel snel aan voorbij gegaan. De andere componenten in een veiligheidsbeleid – ontwikkelingssamenwerking en diplomatie – komen nauwelijks in het debat aan bod. Sterker nog, de federale regering wil 25% besparen op ontwikkelingssamenwerking. Maar ook de financiële consequenties van dit akkoord creëren grote ongerustheid. De federale regering is nog maar net aangetreden met de boodschap dat het begrotingstekort drastisch omlaag moet. Ze legt ook meteen zware besparingen in de pensioenen en werkloosheidsuitkeringen op tafel om dit doel te bereiken. En tegelijkertijd wordt deze zware molensteen rond de toekomstige begrotingen gelegd. Ze doet alle besparingen in het niet verdwijnen.
De absolute cijfers achter de 5% – tot 34 miljard euro in 2035 – doen duizelen. Thans blijft de kernvraag onbeantwoord: hoe gaan we dat betalen? En wie gaat dat betalen? Het makkelijke antwoord is om het geld te gaan lenen, maar ook dan zal de lening ooit moeten worden afgelost, zal het begrotingstekort exponentieel stijgen, zullen de ratingbureaus hun rating voor België verder verlagen en zal de rente op al die overheidsschuld stijgen. De vicieuze cirkel wordt alleen maar erger.
Een schrikwekkend vooruitzicht, want die defensie-uitgaven komen boven op de pensioenfactuur en boven op de klimaatfactuur. In alle gevallen wordt de factuur doorgeschoven naar de volgende regering en naar de volgende generaties. En dus zijn wij ongerust. Ongerust dat deze en volgende regeringen de komende jaren, bij elke begrotingsopmaak opnieuw, richting pensioenen en gezondheidszorg zullen kijken. Dat de belastingen op de bevolking zullen verhoogd worden. Dat er geen geld meer zal zijn voor broodnodige maatschappelijke investeringen, zoals in de NMBS, in de gezondheidszorg, in hernieuwbare energieprojecten of in justitie. In al deze gevallen leidt dat tot een collectieve verarming van de bevolking.
“We zijn ongerust dat de factuur wordt opgeschoven naar de volgende generaties en er bij de begrotingsopmaak opnieuw zal gekeken worden naar pensioenen en gezondheidszorg.”
We vragen dus een ernstig debat over de vraag hoe we deze factuur zullen betalen. We zijn zo vrij om meteen een aantal pistes op tafel te leggen. Laat bv. de defensiebedrijven, die een briljante toekomst tegemoetzien, meebetalen door een extra belasting op hun overwinsten. Voer eindelijk die digitax in, zodat ook de techbedrijven, hun rechtvaardige deel aan belastingen betalen. Ook de uitgifte van een staatsbon is een goed idee. We gunnen Theo Francken zijn Franckenbond. Zo kunnen mensen die geloven in dit defensiebeleid hun engagement tonen. Maar wel mits een kleine kanttekening: hou de rente beperkt, zodat er geen perverse vraag naar nog meer investeringen in defensie ontstaat. Tot slot zit er zeker nog wat vet op de soep in het hele pakket aan bedrijfssteun. Denktank Minerva berekende recent dat er ieder jaar 53 miljard euro belastinggeld terugstroomt naar de bedrijven via diverse steunmaatregelen. Doorgaans worden daar weinig criteria, noch resultaatsverbintenissen aan gekoppeld. Het deadweighteffect wordt nauwelijks onderzocht. Tijd dus om deze uitgavenposten onder de loep te nemen. En maak werk van een ernstige en rechtvaardige belastinghervorming waarbij de belastingen op vermogen verhoogd worden. Het probleem ligt volgens prof. Em. Wim Moesen ook vooral aan de inkomstenzijde en moet aangepakt worden met een ernstige vermogenswinstbelasting, gericht op de rijksten.
Omgekeerd is ook duidelijk waar het geld niet kan gehaald worden. Er kan niet bijkomend bespaard worden in de sociale zekerheid. Werknemers hebben jarenlang bijdragen betaald voor een rechtvaardig pensioen, een degelijke gezondheidszorg en een uitkering in geval van werkloosheid (ook al wordt die nu tijdelijk). Dat contract met de bevolking is heilig.
Julie Hendrickx Devos, voorzitter beweging.net
Sandra Rosvelds, directeur onderzoek en ontwikkeling beweging.net
