‘Al onze activiteiten worden geannuleerd.’ Dat besliste OKRA op dinsdag 10 maart 2020. Algemeen directeur Mark De Soete van OKRA zei me toen: ‘We kunnen niet anders, onze leden behoren tot de risicogroep.’ Samana, Femma, kwb, Pasar, beweging.net en anderen volgden snel.

Twee dagen nadien, op donderdagavond 12 maart, komt de federale regering met een eerste reeks zeer ingrijpende coronamaatregelen die vanaf 14 maart zullen ingaan. Iedereen moet in zijn kot blijven en afstand te houden. Behalve voedingswinkels en apotheken gaat alles potdicht, dus ook de scholen, bedrijven, horeca, zalen. Bezoek aan ziekenhuizen en woonzorgcentra kan niet meer. Wie van thuis uit kan werken, moet dat doen. Meer dan één miljoen werknemers vallen tijdelijk werkloos. De coronacrisis zet een zware domper op de samenleving.

In onze reeks van coronaverhalen, vandaag deel 3: het verhaal van OKRA, vereniging voor 55-plussers. Hoe gaat de grootste seniorenorganisatie van ons land om met de coronacrisis? Uit de verhalen die we al voor Visie optekenden, ontdekken we vrijwilligers die in hun kot blijven, terecht bang om besmet te worden, maar tegelijk zien we hoe diezelfde vrijwilligers naar hun leden telefoneren, mondmaskers maken en dorpelbezoekjes doen.

Ook de handen van Jan Denil jeuken. Jan (60) is algemeen pastor van OKRA en betrokken bij de parochie van Veltem-Beisem, een werking die nu ook terug opstart. Hij heeft een zoon die werkt en twee dochters die afstuderen en werk zoeken, maar die trekken hun plan. Het is dus, behalve dat Jan en zijn vrouw Kristine in verbouwingswerken zitten, rustig thuis, wat maakt dat de OKRA-pastor-zonder-activiteiten, het ook rustig zou kunnen hebben.

Maar nee. Jan ziet de vele duizenden vrijwilligers en leden, en stelt zich de vraag: wat kunnen wij voor hen betekenen? Hoe kunnen wij, ondanks corona, contact met hen houden? En hij begint met een mailtje te sturen naar alle zingevers en zinzoekers, getiteld ‘Dagelijks brood’ (of brood voor morgenvroeg)

Interview met Jan Denil

“Zingeving is de plek bij uitstek om stil te staan bij de ‘blijf in uw kot’-ervaringen en de gevoelens en gedachten die daarmee gepaard gaan.”

Eén week nadat alle OKRA-activiteiten stil vielen tegen gevolge van corona, begint OKRA-pastor Jan Denil inspirerende tekstjes aan de OKRA-zingevingsverantwoordelijken overal te lande te sturen. ‘Dagelijks brood’ (of ‘brood voor morgenvroeg’) is een mail met inspiratie, teksten, vragen, overwegingen, liedjes, filmpjes, gedichten, verhalen en tips… Het zijn, als je het mij vraagt, echte pareltjes.

Interview: Dominique Coopman

Dag Jan, Steevast begint elk ‘Dagelijks brood’-mailtje van jou met ‘beste zingevers en zinzoekers’? Wat heeft jou er als pastor-zingever toe aangezet elke dag een mailtje te sturen naar zeshonderd OKRA-medewerkers?

Jan Denil: “De voorbije periode was heel intens. Na een week werd duidelijk dat de lockdown nog een stuk langer zou duren. Ik ben toen begonnen met het versturen van inspirerende berichtjes naar 500 zingevingsverantwoordelijken en noemde die ‘Dagelijks brood’ (of soms ‘brood voor morgenvroeg.’. Ik stond stil bij de ‘blijf in uw kot’-ervaringen van afzondering en de gevoelens en gedachten die daarmee gepaard gaan. Zingeving is dé plek bij uitstek om dat te doen, vind ik. Soms gebruikte ik een tekst, een lied, een filmpje, en af en toe een verhaal of gedicht. En in het weekend stuurde ik een ‘thuisliturgie’ waarmee men in afzondering en toch in verbondenheid met vele anderen kon stilstaan bij de voorbije week. Allemaal heel breed en veelzijdig. Intussen zijn de 500 adressen er 600 geworden die dit Dagelijks brood op hun beurt verder verspreiden, wat een gigantisch netwerk oplevert, maar ook honderden reacties. Tegelijk ben ik van dag één van de lockdown heel erg bezorgd om al wie niet computervaardig is en de mail niet ontvangt, en dus uit de boot vallen. Dat zijn behoorlijk veel leden. Daarom heb ik met Dagelijks Brood van meet af aan ook geprobeerd om onze teamverantwoordelijken en vrijwilligers in onze trefpunten aan te moedigen aandacht te hebben voor wie alleen woont of dreigt te vereenzamen, op welke manier dan ook. Een telefoontje of een kort dorpelbezoekje kan wonderen doen.”

Honger, eenzaamheid en engagement

Als je daar nu op terugkijkt, wat heeft je dan vooral getroffen bij het versturen van je dagelijkse mail?

Jan Denil: “Drie dingen. Een eerste, de grote honger naar die dagelijkse mail. Mij trof, de gretigheid ernaar. Toen ik in het begin eens een dag oversloeg, kreeg ik vrijwel onmiddellijk de bezorgde vraag of alles wel oké was met mij, want ‘we hebben gisteren niks ontvangen.’ Een tweede dat mij trof, is de immense eenzaamheid van mensen. De lockdown heeft sommige ouderen helemaal geïsoleerd. Wie door zijn hoge leeftijd zijn engagement al heeft verminderd, heeft automatisch minder contact met mensen, maar als dat engagement zich toespitst op enkele voor jou dierbare bezoekjes, en die vallen ook weg, dan val je echt in een zwart gaat. Sommige verhalen waren echt schrijnend. Iemand schreef: ‘Ik heb altijd het beste van mezelf gegeven. Noodgedwongen heb ik mijn opdracht moeten loslaten. Als alleenstaande 82-jarige kon ik me optrekken aan de ziekenbezoeken bij thuisgebonden leden en bewoners in het RVT. Maar toen dat allemaal wegviel, en ik jouw mailtje las, kon ik mijn tranen niet bedwingen.’ Maar naast de grote interesse voor de berichten en de verhalen vanuit eenzaamheid ben ik, drie, ook heel erg geraakt door het enthousiasme waarmee onze beroepskrachten in de regio’s en onze vrijwilligers zich inzetten om iedereen te kunnen bereiken. De creativiteit en de verbetenheid die ze daarbij aan de dag leggen, waren en zijn formidabel. Iemand schreef: ‘De voorbije dagen van de lockdown voelden niet zo goed. Ik voel me machteloos wanneer ik verdriet zie bij mensen en niet naar hen toe kan gaan om even een knuffel te geven. Maar het idee om mensen op te bellen en te luisteren, is eenvoudig en toch grandioos. Nu maken we in de namiddag een wandeling, gaan even de straat op en wuiven naar iemand die alleen woont. Of we steken een kaarsje aan, in verbondenheid. Ik ben blij en dankbaar, omdat er zoveel inzet en solidariteit is.’ Ik denk dat we uit de ervaring van onze vrijwilligers kunnen leren hoe in gelijkaardige situaties de moed niet te verliezen.”

Een rollercoaster

Elke dag een mail vol inspiratie, tientallen mails beantwoorden, mensen opbellen, overleggen binnen OKRA, twee studenten, verbouwingen thuis… Hoe kreeg je dat allemaal voor elkaar?

Jan Denil: “Voor mezelf waren de voorbije weken een rollercoaster. De mailtjes die ik ontving, probeerde ik telkens persoonlijk te beantwoorden. Het was heel intens en tijdrovend, en kostte veel energie. Vrijwel dag en nacht was ik bezig met Dagelijks brood. Maar het kon, zeker in het begin, omdat de ‘gewone’ OKRA-werking praktisch stil lag. Geleidelijk aan echter kwam OKRA terug op gang met (online) vergaderingen en werkgroepen waar we onze vrijwilligers mochten begeleiden en voorbereiden op de heropstart na de lockdown. Daardoor was er minder tijd en ruimte voor een Dagelijks brood. En dat frustreerde en stresseerde me, omdat ik het gevoel had dat ik zo een pak leden in de kou liet staan. Tot eind mei heb ik het volgehouden om met de regelmaat van de klok het Dagelijks brood te kunnen aanreiken. Vandaag is dit wat afgezwakt. Er komen wel elke dag nieuwe vragen naar inspirerende gedachten nà de lockdown, maar ik moet eerst mijn hoofd leegmaken, vooraleer ik opnieuw kan schrijven. Het opzet is om van Dagelijks brood een nieuwsbrief zingeving te maken. Maar eerst wat rust vinden.

Naarmate een mens ouder wordt, komen meer existentiële vragen naar boven. Om daar echt bij stil te staan, moet ik een leeg hoofd hebben. Planning, vergaderingen en creatief bezig zijn met de werking van een organisatie als OKRA is best fijn, maar het biedt vaak onvoldoende ruimte en gaat niet hand in hand met het inspireren van onze mensen. Zingeving is - zo is voor mij gebleken tijdens de voorbije lockdown - een opdracht die op zichzelf staat, zeker binnen zo’n organisatie als de onze.”

Opnieuw van start na de lockdown

Hoe is de situatie nu bij OKRA, nu het leven stilaan opnieuw een start neemt?

Jan Denil: “De voorbije maanden hebben er stevig op ingehakt. Er ontwaarden twee stromingen: er zijn vrijwilligers en leden die heel enthousiast zijn en die staan te trappelen om opnieuw van start te kunnen gaan in hun trefpunt. Maar er zijn er ook heel wat die voorzichtig, bang en misschien zelfs wantrouwig zijn om de werking opnieuw op te starten. Het voorbeeld van Christus mag ons sterken: na elke periode van afzondering, nam Hij terug de draad van het dagelijkse leven op. Toegegeven: zijn afzondering was telkens een vrijwillige keuze tot bezinning of gebed. Als we ons bezinnen over wat we uit de voorbije afzondering willen onthouden en meedragen, kunnen er na deze periode ook nieuwe dingen ontstaan.”

Pareltjes

Het Dagelijks brood van Jan Denil zijn stuk voor stuk pareltjes. Ik pluk er een paar fragmenten uit en vat die heel kernachtig samen. Gedachten die mij doen verwijlen bij de voorbije periode, en die mij nu alles terug opstart op zoek doen gaan naar hoop en perspectief.

(Dominique Coopman)

Dagelijks brood van 3 april: in quarantaine

Beste zingevers en zinzoekers,
Ik loop al enkele dagen met een dubbel gevoel rond. Het zonnetje, de lente, de natuur die ontwaakt: alles ademt nieuw leven en maakt me vrolijk! Tegelijk hoor ik mensen die in quarantaine moeten blijven: een zingever, mijn verwarmingsinstallateur. En over OKRA-leden die overleden zijn, ten gevolge van Covid-19. Soms zou je denken dat corona wegebt, maar het is er onmiskenbaar nog altijd. Vraag is: hoe ga je daar mee om? Ga je piekeren? Krijgt angst de bovenhand? Of zoeken we naar een manier om die angst toch niet ons leven te laten overheersen? Ik kies onbewust voor het laatste. ‘Wees niet bang, Ik ben het!’, lees ik in het Evangelie. Zo ebben de sombere gedachten stilaan weg en kan ik opnieuw dankbaar zijn voor elke dag die me gegeven wordt. Deze morgen zag ik de postbode de post ronddragen. Dikke merci, postbode!
Om de zon ook binnen te laten schijnen, bezorg ik jullie een Top 30 waarvan je vrolijk wordt, zie bijlage! Geniet van de dag, en zorg goed voor mekaar!
Hartelijke groet, Jan

Dagelijks brood van half april: naar buiten en bewegen

In dit mailtje laat Jan zuster Lena aan het woord. De zuster is bang en hoopvol tegelijk. Ze spreekt over de rem die op iedereens leven staat, maar ook over de drukte in de zorg. ‘Onze helden’, schrijft ze. En over hoe dom we hebben geleefd, de ratrace waarin we zaten, hoe de kinderen snel naar de crèche of naar school moesten, de vele kilometers die we deden, de vliegreizen. En over de natuur die eindelijk weer kan ademhalen.
Maar ondanks die herwonnen rust, reageert Jan, brengt de gedwongen afzondering ook stress mee. “Ik ervaar het hier thuis: we zijn met twee, en toch hebben we het ook moeilijk. De zoon wilde mijn kolomboor even gebruiken. Spontaan wou ik hem een knuffel geven, maar dan was er de nieuwe reflex van ‘ah, nee, afstand houden nu en nadien alles ontsmetten wat hij heeft aangeraakt!’. Het druist in tegen wie we zijn. Wat een gemis, niet met de kinderen of vrienden in de zon te kunnen zitten kletsen over wat ons bezighoudt. En dan ben ik nog een luxepaardje dat een huis mét een tuin heeft, en kan fietsen en wandelen. Hoe moet het zijn, elke dag bang op je appartement, met de krant en de radio die slecht nieuws brengen, en enkel maar de muren om tegen te praten? Ik denk aan mijn grootmoeder die in Koekelberg op een appartement woonde en bang was om boodschappen te doen, terwijl net je radio/TV afzet en het naar buiten gaan én bewegen, de angst die in je hoofd zit echt kan wegnemen.'

Dagelijks brood van eind april: het komt wel goed

Beste zingevers en zinzoekers, binnen OKRA wordt op alle terreinen en niveaus keihard gewerkt. Er is de zorg voor onze trefpunten, de verbondenheid met onze leden, concrete ‘corona-vragen’ rond bv. het begeleiden van verdriet bij het overlijden van een (team)lid, en de heropstart van jullie trefpunt na de lockdown. Twee kernbegrippen vallen me op: ‘terugkeer’ en ‘dagelijks leven’. Wat is het eerste dat je wil doen bij het einde van de coronamaatregelen? Wat schrikt jou af bij de overgang naar het ‘gewone leven’? Laat ons onze gedachten delen.  De voorbije dagen kreeg ik een mailtje van Rita. Rita en haar man zijn altijd zeer actief geweest in hun trefpunt, maar dat is nu weggevallen. Ze beschrijft hoe ze overeind probeert te blijven. ‘Als ik het moeilijk heb, sleurt mijn man er me weer bovenop,’ schrijft Rita. ‘Dan zegt hij: beetje geduld, het komt wel goed.’ Maar dan hoor ik over het rusthuis en zakt de moed me in de schoenen: hoe is het mogelijk dat ze niet eerder de nodige voorzorgen namen? Mijn man en ik zijn zelf risicopatiënt, ik weet echt nog niet hoe we onze OKRA-werking terug zullen opstarten. Gelukkig heb we een superbestuur.’ Gilbert schrijft dat hij, wanneer hij het moeilijk heeft, de stilte zoekt en te midden alle onmacht probeert te bidden. ‘Het geheel in handen leggen van Iemand die veel groter en liefdevoller is dan ikzelf, helpt.’ Mag ik jou vandaag vragen wie je zou kunnen blij maken met een telefoontje? Hartelijke groet, J

Dagelijks brood van 12 mei: moederdag

Beste zingevers en zinzoekers,
Zondag is het moederdag. Ik denk aan ons moeke die al zeven jaar overleden is. De laatste jaren gingen snel door dementie. Maar ik ben dankbaar omdat ik tijdens de laatste periode van haar ziek zijn, de moeder van vroeger terug tegenkwam. In het begin van haar dementie, was ze wat chagrijnig, achterdochtig en pessimistisch, maar daarna heel zorgzaam, zacht en goedgezind.
Wat ik me afvraag: gaat het op moederdag enkel over ‘de’ moeders? Of gaat het ook een beetje over de vrouwelijke kwaliteiten als zorgzaam, attent, luisterbereid, oog voor detail, verbindend, tactvol, gevoelig? Maria was zo’n moeder die erg meeleed met haar zoon. Misschien is moederdag 2020 het moment om ode te brengen aan alle zorgers en verbinders van OKRA?
Als bijlage vind je een aantal bezinningsteksten en enkele gedichten rond ‘moeders’.
Hartelijke groet, Jan Denil

Dagelijks brood van 17 mei: diep geraakt

Beste zingevers en zinzoekers,
De voorbije dagen was het wat stiller van mijn kant uit. Ik hoop dat jullie niet verhongerden omdat er geen Dagelijks brood was. De oorzaak was tweevoudig. Ik was bezig met de berichtje die jullie me sturen, en eerlijk, die raken me veel meer dan ik had ingeschat. Dank je wel, dat jullie zo bezorgd zijn om anderen. Tegelijk had ik veel OKRA-overleg-vanachter-mijn-scherm, wat veel el energie vraagt en niet dezelfde warmte biedt als wanneer je elkaar fysiek ontmoet.
Hartelijke groet, Jan Denil.

Dagelijks brood van 21 mei: O.L. Heer Hemelvaart en Rerum Novarum

Beste zingevers en zinzoekers,
Vandaag vieren we O. L. H.Hemelvaart. Vaart, opvaren… De rivier opvaren: tegen de stroom op. De zee opvaren: het rustige water verlaten, om het roer zelf in handen te nemen. En Rerum Novarum betekent: tijd van omwenteling, dus brandend actueel. Vraag is: hoe ga ik, hoe gaan wij daarmee om? En hoe gaan we om, bv. met wie niet zo computervaardig is of aangesloten op het internet? Hoe gaan we om met het gemis aan fysieke warmte van onze activiteiten, en het gebrek aan sociale nabijheid? Hoe gaan we om met het bericht ‘zorg goed voor jezelf’ alsof het alleen om IK gaat, terwijl we ervoor moeten zorgen anderen niet te besmetten?
Hartelijke groet, Jan Denil.

Dagelijks brood van 30 mei: als gedachten stilvallen, begint de ziel te spreken

Beste zingevers en zinzoekers,
Hoe verging het jullie de voorbije week? Hier, op OKRA-algemeen, draaien we al een tijdje terug op volle toeren. Hoe begeleiden we trefpunten bij de opstart na de lockdown? Hoe begeleiden/steunen we onze leden bij het wantrouwen/angst dat blijft hangen na corona? Hoe vertalen we de richtlijnen van de veiligheidsraad voor onze trefpunten? Hoe plannen we 2020-2021, een jaar dat anders zal zijn dan de vorige jaren? De bestuursvernieuwing, startdagen 2020-2021, de ledenwerving? Probleem, voor mij, als pastor: deze drukte houdt me weg van mijn zingevingswerk. ‘Als gedachten stilvallen, begint de ziel te spreken.’ Ik hoop dat er bij jou, bij jullie, in jullie trefpunt in de afgelopen tijd wat meer ademruimte is ontstaan, opdat je klaar bent voor een extra inspanning om solidariteit tot in de verste uithoek te brengen.Hilde van OKRA Ingelmunster vertelde me dat het mondmaskers maken (met hulp van leden) haar een stevige boost geeft. Iets kunnen doen voor een ander, geeft voldoening. OKRA telt veel straatvegertjes: vrijwilligers die mensen verbinden. Vic stuurt om de twee dagen een mailtje naar alle OKRA-leden, maar zit vooral in met zij die geen computer hebben. Iemand schrijft: ‘Jammer, maar onze secretaris geeft niets door, behalve een lijstje met wat we niet mogen doen.’ Denk je: tja, jullie secretaris is ook maar een mens die zijn best probeert te doen. Corona doet ons anders denken en leven, vraag is hoe we het beste in elkaar naar boven kunnen brengen, maar ook elkaars mindere kantjes kunnen respecteren? Ik las eens: ‘Het gaat er niet om hoe vaak je struikelt, wel over hoe vaak je terug bent rechtgestaan.’ Lieve schreef me: ‘Ik trek me op aan de vele telefoontje die ik doe met alleenstaande ouderen thuis of in het wzc. Hoe dankbaar die zijn! ‘Ge gaat mij niet vergeten, hé,’ zeggen ze dan. Tot slot: in sommige trefpunten zijn meerdere leden gestorven ten gevolge van Covid-19. Zoiets brengt ons ook heel dicht bij onze eigen dood, en dat is erg confronterend. Toch merk ik dat mensen er rustig bij worden, als je daarover kunt praten met elkaar. Je moet eens op YouTube de woorden ‘Rozen van barmhartigheid’ intikken, dan ontdek je een schitterend, sereen, ontroerend filmpje over palliatieve zorg, met arts en jezuïet Marc Desmet. Bekijk dat eens, samen met je partner. Of stuur het door naar iemand die alleen is, maar bel hem of haar achteraf ook op, om eens te horen… Hartelijke groet, Jan Denil