Net zoals vele sectoren heeft ook het verenigingsleven een opdoffer gekregen door corona. Heel wat activiteiten moesten afgelast worden. Een nieuwe start maken is niet altijd eenvoudig. Toch blijft de nood aan ontmoeting. Dat zegt Joris Piot, onderzoeker en lector sociaal-cultureel werk aan de UCLL.

Corona is tekeergegaan zoals een storm die over het bos raast’, begint Joris Piot. ‘Er zijn takken afgebroken en bomen zijn omgewaaid. Van de bomen die gesneuveld zijn, zijn er die anders over twee of drie jaar sowieso tegen de vlakte zouden zijn gegaan, maar er zijn ook gezonde bomen getroffen. Het sociaal-cultureel volwassenenwerk heeft absoluut een knauw gekregen. Vooral de groepen waar vóór corona al weinig nieuwe mensen naar activiteiten kwamen, en waar zelden nieuwe ideeën werden uitgewerkt, deelden hard in de klappen. Het zijn vooral die in zichzelf gekeerde afdelingen die het nu extra moeilijk hebben, maar elke lokale groep heeft afgezien.’

Geloof in mens en overheid

Ook vóór corona zaten al heel wat verenigingen in zwaar weer. Steeds herhalende activiteiten of lang zetelende besturen bedreigen de werking van heel wat lokale groepen. Toch blijft Piot optimistisch. Hij ziet nog een toekomst voor verenigingen. ‘De behoefte om zich te verenigen is er nog steeds’, zegt hij. ‘Mensen willen zich verzamelen om thematisch of maatschappelijk iets te doen. Nog nooit waren er zo veel vrijwilligers, en nog nooit was er zo veel vraag naar vrijwilligers. Het aantal burgerinitiatieven dat de laatste jaren is ontstaan, is ontelbaar. Zij doen goed werk, maar het grote voordeel van verenigingen is de duurzaamheid en de ondersteuning. Burgerinitiatieven vallen vaak stil zodra het doel bereikt is, of zodra duidelijk is dat het doel niet bereikt kan worden. Verenigingen kunnen zich in zulk geval focussen op een nieuw project, of een andere locatie.’

Volgens Piot heeft lidmaatschap van een vereniging enkele voordelen. ‘Er zijn verschillende redenen om lid te worden van een vereniging. De meest genoemde zijn dat het een betekenisgevende bezigheid is, dat het voor een gevoel van samenhorigheid zorgt en dat je er plezier kunt maken. Onderzoeken tonen aan dat wie lid is van een vereniging gelukkiger is en een groter geloof heeft in mens en overheid. In een vereniging leer je omgaan met andere meningen. Je leert compromissen maken en je verschaft een zekere mildheid tegenover mensen die anders denken of zijn dan jij. Als je zulke mensen ontmoet en met hen praat, dan zul je vaker begrijpen waarom iemand denkt wat hij denkt of doet wat hij doet.’

Angst en verlangen

Corona heeft ons leven grondig door elkaar geschud. Heel wat mensen zijn teruggeplooid op zichzelf. Maar corona hoeft allerminst de doodsteek voor het verenigingsleven te betekenen. Piot: ‘Corona biedt ook kansen voor het verenigingsleven. Dit is het moment om iets nieuws te proberen. Dit is ook de kans om het eigen verhaal weer scherp te stellen, en te kijken hoe je als lokale vereniging kunt inspelen op een plaatselijke nood. Maar dit is ook het moment om persoonlijker met elkaar te praten. Hoe ga je om met corona? Welke gevoelens heb je daarbij? Na de periode van afzondering moeten verenigingen inspelen op de nood aan contact, op de nood aan mensen zien. Weet je, dit is een kantelmoment. Herhalend gedrag wordt bepaald door twee gevoelens: verlangen en angst. Enerzijds is er het verlangen om mensen te zien, om samen plezier te maken. Anderzijds is er de angst om ziek te worden of om anderen onbewust ziek te maken. Afhankelijk van welke emotie de bovenhand haalt, zal ons gedrag veranderen. Verenigingen moeten nu het verlangen om mensen te ontmoeten aanwakkeren, want anders zal het nietsdoen – wat we nu al een half jaar doen – ons toekomstig gedrag domineren. Verenigingen zullen moeten tonen dat ze in veilige omstandigheden dingen kunnen organiseren, bijgestaan door hun nationale koepel en door de nationale en lokale overheden. Angst verlagen kunnen ze door formats aan verenigingen aan te reiken om activiteiten in veilige omstandigheden te organiseren. Samenkomen is belangrijk. Dat kan natuurlijk niet voor iedereen, maar online zijn er ook mogelijkheden om een gesprek te hebben. En we zouden het bijna vergeten: de telefoon en de brief bestaan ook nog.’

‘Vrijwilligers mogen zich niet opsluiten. Verenigingen zijn nodig om de samenleving warmer en sterker te maken. Het was begrijpelijk dat ze zich even terugtrokken, maar nu moeten ze weer samenkomen, praten met elkaar, en activiteiten organiseren. De creativiteit zal aangewakkerd moeten worden, maar er zijn mogelijkheden om in de openbare ruimte te treden. Mensen hebben in deze tijden echt nood aan verbinding. Verenigingen die daar nu snel op inspelen, zullen de vruchten daarvan plukken’, besluit Piot