Vrienden, Vriendinnen van onze beweging.
Gelukkig nieuwjaar aan ieder van jullie. Om de seizoenen onder controle te houden, duurt 2020 een volle dag langer dan 2019 en daar moeten we volop gebruik van maken. We weten dat we dikwijls net niet aan onze goede voornemens toekomen. Laat die extra dag dit jaar net dat extra duwtje in de rug geven om de dingen wèl te laten lukken. Ik wens je een goede gezondheid. Vriendschap in je gezin, je buurt, op het werk… en ik wens je veel goede plannen.
Ook als sociale beweging hebben wij heel wat plannen.
Zo zijn er de concrete toekomstplannen van onze lokale groepen, van onze partners, van onze projectgroepen, van onze besturen en de netwerken waarmee we samenwerken. Die plannen leiden tot acties en realisaties. Daarom zijn ze van grote waarde. Vorig jaar vierden WSM haar 45 en familiehulp haar 70 jaar bestaan. Met nieuwe plannen voor de toekomst. Onze vakbond zette de toekomst klaar op haar congres en stichtte intussen al een nieuwe vakbond voor ‘United Freelancers’. De CM hield haar Stichting Positieve Gezondheid boven de doopvont en startte met een volledig nieuwe directiestructuur. Onze socio-culturele partners hebben hun plannen omgezet in een beleidskoers voor de volgende vijf jaren. Als je al die plannen leest, krijg je een krachtig overzicht van de ambities van onze organisaties, telkens gebouwd op een sterke interpretatie van onze huidige samenleving en haar uitdagingen. Die uitdagingen zijn sociaal, economisch en cultureel: steevast een strijd tegen verdere polarisatie. Maar ze zijn ook klimaatgericht, genderbewust en met aandacht voor samen leven in superdiversiteit.
We werken hard aan een sociaal en solidair beleid dat investeert in mensen. En uiteraard hebben we die plannen, samen met concrete voorstellen, overgemaakt aan de politieke partijen. Daar mag je gerust in zijn. Wij zijn een actief doorgeefluik van onze gezamenlijke wensen, wij kanaliseren onze ambities naar beleidsmakers op alle niveaus. Zo gaat het al sinds vele jaren in onze beweging (volgend jaar is dat al 100 jaar lang). Onze organisaties herkennen een droom, geven die de kans om zich te ontwikkelen tot concrete plannen en dan creëren we daarvoor een draagvlak. Soms gaat dat gemakkelijk, regelmatig via een hobbelig parcours.
Van een draagvlak gesproken.
Ik heb mij voor vandaag laten leiden door de gedachte van Lao Tse. Hij schreef bijna 2500 jaar geleden over hoe mensen omgaan met kansen. Dat klonk toen zo: ‘De Zwakken wachten op hun kans, de Sterken zoeken hun kans en grijpen die, maar de Wijzen creëren hun eigen kansen’. Ik zou zijn inzicht graag willen omzetten naar het woord ‘draagvlak’. ‘De Zwakken wachten op een draagvlak, de Sterken zien een draagvlak en doen er hun winst mee, maar de Wijzen creëren een draagvlak.’
Draagvlak was een veel gebruikt woord in 2019. Ik durf te gokken dat het niet minder gebruikt zal worden in 2020. Politici en leidinggevenden stellen zich voortdurend de vraag of er wel een draagvlak is voor hun beleid. Opiniepeilingen of bevragingen pretenderen informatie te geven over de actuele situatie. Maar enkel over het verleden kunnen we ons met zekerheid uitspreken. Er was bijvoorbeeld zeker een draagvlak voor de ontwikkeling van een sociale zekerheid, 75 jaar geleden. En daarom kijken we er ook met trots naar en willen we die verder versterken.
Soms twijfelen we of er voor iets een draagvlak is, en durven we daar wel eens ongerust over te zijn. Dan is daar dat inzicht van Lao Tse: we moeten niet zwak zijn en wachten. We moeten sterk en wijs zijn. Een draagvlak bouwen voor maatregelen waar we in geloven, waar we achter staan en die bijdragen aan onze ambities voor een eerlijke samenleving. Vandaag worden goede voorstellen soms al te gemakkelijk van tafel geveegd omdat er zogenaamd geen draagvlak voor is. Maar zonder inspanning kan men blijven wachten. In tijden als vandaag kan één tweet of één meme meer twijfel kan zaaien dan een opiniestuk kan weerleggen.
Daarom is het nodig dat sociale organisaties en middenveldspelers zich leren bedienen van dezelfde massamedia. Humor is ook voor ons een wapen om onze visie en standpunten te laten indalen in de samenleving. Wij moeten als organisaties in het maatschappelijk middenveld de boodschap van solidariteit, duurzaamheid en rechtvaardigheid ook op de sociale media laten klinken. En die technologie gebruiken om inspraak en betrokkenheid te creëren.
Beeld je in dat de nieuwe generatie mee kan schrijven aan haar sociale bescherming. Dat we via podcasts en cartoons basiskennis verspreiden over onze visie op de samenleving. Dat we inspraak organiseren via digitale debatten. En zo kansen geven aan jonge en kritische mensen om begrip en draagvlak te geven aan het sociaal model van ons land.
Het zijn immers de scherpe opmerkingen van gebruikers en het erkennen van nieuwe noden die blijvende vernieuwing mogelijk maakt. Het zijn de nieuwe voorstellen van goede oplossingen in de sociale bescherming die mee geschreven moeten worden door een nieuwe generatie. Deze vormen van inspraak en overleg, van vorming en informatie, van studie en innovatie zijn fundamenteel nodig voor de toekomst van onze sociale bescherming. Zij zorgen voor een duurzaam draagvlak; op de lange termijn. De organisatie van inspraak, betrokkenheid, vorming en innovatie laat vandaag te wensen over. Het omgekeerde wordt toegelaten: inspraak afbouwen, betrokkenheid verkleinen, vorming achterwege laten. Wij zullen blijven werken aan dat draagvlak en vragen van het beleid hetzelfde.
En in de politiek? Hoe zit het daar met het draagvlak?
Wel, op dezelfde manier willen wij blijven werken aan het draagvlak voor de politiek. De afkeer van de politiek kreeg een jaar geleden een stevige duw in de rug, toen de federale regering viel en in lopende zaken ging. De aanslepende regeringsvorming duwt het vertrouwen in de politiek en politici nog verder naar beneden. We mogen de impact daarvan niet onderschatten. Ik hoor en lees de roep om het systeem onder de loep te nemen: partijfinanciering, systeem van lijstvorming met kop- en lijststemmen, het loonstatuut en de ondersteuning van volksvertegenwoordigers, … Mensen denken na over dat politieke model en verzetten zich tegen de huidige politieke impasse. Middenveldstructuren zoeken elkaar op over de oude grenzen heen en willen mee nadenken.
Als beweging hechten wij veel belang aan de democratie. Wij hebben groot respect voor de geëngageerde politicus. En u zou het van mij vandaag niet verdragen mocht ik zeggen dat ik het belang van het partijpolitieke spel niet begrijp. Maar voor ons is er wel degelijk een volgorde in de dingen. Wij proberen ons in deze periode bezig te houden met de kwesties die er toe doen. En onze blik te houden op de inhoud. Want gelijk welke partijen morgen een federale regering zullen vormen: steeds zullen zij de twee cruciale kwesties van vandaag moeten beslechten:
1. Een sociaal-rechtvaardige aanpak vinden om het overheidstekort terug te dringen
2. Een klimaatplan zo uitvoeren dat ook dat sociaal en rechtvaardig is
Beide uitdagingen raken aan de essentie van ons sociaal-economisch model. De inkomsten van de sociale zekerheid moeten hersteld worden, het systeem van belastingen moet eerlijker, de economie en het consumeren moeten klimaatneutraler. Om de economie en de gezinnen hierin mee te nemen moeten er maatregelen komen. Om de juiste investeringen te bevorderen, kwetsbare gezinnen en bedrijven te ondersteunen en om keuzes te maken die de lange termijn op het oog hebben.
Daarom is het absoluut noodzakelijk dat diegenen die een regering willen vormen het belang van het sociaal overleg begrijpen. Het overleg tussen vakbonden en werkgevers, tussen ziekenfondsen en zorgaanbieders, moet opnieuw centraal komen in het beleid. De spelers rond die tafel beseffen welke verantwoordelijkheid zij dragen voor de toekomst van ons land. Hun kennis en hun overleg geeft de beste garantie op goede voorstellen. In de vernieuwing die uit dat overleg kan komen, zal ook het herstel van het draagvlak voor het beleid zitten.
Partijen die het sociaal overleg en de plaats van het klimaat in een regeerakkoord centraal willen plaatsen, krijgen onze steun. En ik weet wat jullie denken, vrienden. Ik mag dat hier zeggen. In het verleden zijn het de christendemocraten, de socialistische en de groene families geweest die dit hebben verdedigd.
En daarmee zeg ik vandaag ook meteen dat alle interpretaties over wat ook de wil van de kiezer zou geweest zijn, welke partij met welke schrik voor de toekomst ook, welke andere kwesties ook mogen opduiken: zij zijn ondergeschikt aan die eerste twee kwesties.
Want ik weet het wel. Als een partij 300 000 kiezers is verloren (zoals de NVA) of een regering verliest alles tezamen zo’n 700 000 kiezers, wat 20% van haar kiespubliek is. Dan zit de schrik er goed in. En dan raapt men alle verstand bij elkaar om een verklaring te zoeken en zich te herbronnen. Dat is ook goed. Maar angst is een slechte raadgever. Er zijn twee echte acties die we vandaag kunnen aanreiken. En daarmee neem je de kans te baat om het draagvlak voor de politiek terug op te bouwen: zet de 2 thema’s van daarnet centraal in het regeerplan en herstel het vertrouwen met de burger.
In juni brachten we al het voorstel om in dialoog te gaan met de inwoners van dit land. Ik herhaal en verdiep mijn voorstel. Na het grote debat dat werd ingelegd door Frankrijk, hebben we twee nieuwe en interessante voorbeelden: de Europese conferentie over de toekomst van Europa en de permanente burgerraad in Ostbelgiën. In de Duitstalige gemeenschap werkt men intussen met een permanente burgerraad van 24 inwoners, die thematische burgerpanels van 25 tot 50 inwoners hebben opgericht.
De Europese conferentie, die pas vorige week werd opgericht, wil een nieuwe dialoog met de burgers aangaan. De conferentie moet volgens de EU een open en transparant proces worden met een inclusieve benadering ten aanzien van de Europese burgers. De betrokkenheid en de zorgen van de burgers, maatschappelijke organisaties en diverse belanghebbenden op alle niveaus staan voorop bij het vaststellen van de prioriteiten van de EU. Het Parlement stelt voor om verschillende burgeragora's (thematische fora van burgervertegenwoordigers) op te richten die willekeurig worden samengesteld. Daarnaast moeten er minstens twee jongerenagora’s worden ingesteld van ieder 200-300 burgers, met een minimum van drie agora’s per lidstaat. Dat wordt een stevig proces! Daaraan willen wij graag meewerken.
Maar wat kan er intussen in België gebeuren? Ik mag hopen en ik verwacht dat onze nieuwe Belgische regering ook haar hand zal uitsteken naar haar inwoners en in dialoog gaat. Een dialoog die effect moet hebben op de oriëntaties van het beleid en die gericht moet zijn op de vraagstukken die ons land en haar inwoners echt bezig houdt: solidariteit, burgerschap en nabijheid. Dat zal een waardevolle aanvulling zijn op het parlementaire debat en op het sociaal overleg. En een echte opsteker voor het draagvlak voor de politiek en de democratie. Ook daar willen wij graag krachtig aan meewerken.
Over kracht gesproken.
De voorbije periode, vrienden, hebben verschillende mensen in de media geprobeerd het belang van onze sociale beweging te minimaliseren, te relativeren, te ontkennen. Het toont aan hoe mensen die ver van ons af staan niet begrijpen hoe wij werken. Het lijkt wel of ze bleven hangen in de jaren van de verzuiling. De realiteit is echter heel wat anders.
In de eerste plaats omdat de werking van al onze partners een interne democratie vertoont die een voorbeeld mag zijn voor vele anderen. Opgeteld zijn er in ons netwerk meer dan 4000 werkingen actief. Daar brengen wij de mensen samen, doen we leuke dingen, maar vangen we ook signalen op en ontwikkelen we politieke boodschappen. Dat proces brengt ons permanent nieuwe ideeën op en die geven we met plezier door aan al onze politieke contacten. Omgekeerd biedt het ons ook de kans om uitleg te geven en draagvlak te zoeken of te bouwen voor onze voorstellen. Het is een tweerichtingsverkeer waar de trots op zijn en die velen ons benijden. En het geeft ons het mandaat om in gesprek te gaan met het beleid.
In de tweede plaats omdat wij, in onze bescheidenheid, niet te koop lopen met cijfers en lijsten van dossiers die we mee hebben geschreven of voorstellen die door ons werden aangedragen. Maar voor vandaag wil ik wel nog één getal geven dat u kan gebruiken wanneer iemand zich zou afvragen wat ons netwerk voor mag stellen. Belangrijker dan de meer dan 25 000 medewerkers in onze groep of de meer dan 4 miljoen leden, is de één-heid van onze sociale beweging.
Het een voorrecht, vrienden, om met jullie te mogen samenwerken. Het is in samenwerking met onze organisaties dat draagvlakken worden gecreëerd. Zo willen wij werken aan een samenleving waar mensen van alle afkomst vreedzaam hun leven vorm kunnen geven, waar welvaart ten dienst staat van welzijn voor iedereen en armoede echt gebannen kan worden.
Geef niet op en steun elkaar!
Gelukkig nieuwjaar.
