In het midden van de hoofdstad van Europa, tussen de hoge torens van blauw spiegelglas, slapen honderden mensen in tenten. Een golf van solidariteit veranderde het Maximiliaanpark in een semiprofessioneel vluchtelingenkamp. Visie-redacteur Kasper Goethals ging op reportage in het kamp en het opvangcentrum op korte wandelafstand van het Noordstation in Brussel.
Het Maximiliaanpark in Brussel. ©Johannes De Bruycker
Het WTC III gebouw aan de Simon Bolivarlaan in Brussel Noord werd gebruikt als kantoorruimte voor een pensioendienst. Dat kunnen we afleiden uit naamkaartjes die nog op de deuren hangen. Achter de bordjes worden de kantoren al lang niet meer gevuld met bureaustoelen en archiefkasten. Vandaag zijn de sobere grijswitte muren het decor voor slaapvertrekken van asielzoekers.
Veldbedjes van donkergroene zijlstof staan langs de muren. ‘U kunt zien dat de ruimte niet zo efficiënt gevuld wordt’, zegt woordvoerder An Luyten van Rode Kruis Vlaanderen. ‘Volgende week komen er stapelbedden met echte matrassen.’
De gangen van het WTC gebouw
De sfeer in het gebouw is niet bepaald vrolijk te noemen. Aan een tafel zitten drie Iraakse mannen met verveelde gezichten. Ze schieten met een plastieken machientje filtersigaretten in elkaar. Wat gaan ze met al die honderden sigaretten doen, verkopen? Ze antwoorden ‘yes’, maar hun Engels is niet goed genoeg om zeker te weten dat ze het goed verstaan hebben. Even verderop in de gang lopen enkele jonge vrouwen met fraaie hoofddoeken schichtig en snel van de ene kamer naar de andere. Vanuit een kamer klinkt gehuil. Twee fotografen laten hun camera pijlsnel klikken. Een jongentje kijkt angstig in hun lens voor hij samen met zijn zusje wegrent. Ze mogen eigenlijk geen kinderen fotograferen, dat werd hen aan de deur duidelijk verboden, maar de concurrentiële markt laat blijkbaar weinig ruimte voor journalistieke deontologie.
In de kamers zijn mensen aan het slapen onder dikke grijze dekens. Fluisterend vertelt Alisina, een Afghaanse man van 27, hoe hij met een vliegtuig naar Iran vloog, daarna zeven dagen over de bergen trok om Turkije te bereiken. Vanuit Turkije ondernam hij een hachelijke boottocht naar Griekenland van waar hij wekenlang zijn voeten stukliep over onverharde Balkanwegen. Aan de Servisch-Hongaarse grens glipte hij de Europese Unie binnen door de laatste vijftien meter zonder muur. ‘Ik kon aan twee kanten de drie meter hoge elektrisch beveiligde hekkens zien. Ik kroop over een prikkeldraad ter hoogte van mijn middel’, zegt hij. Uiteindelijk bereikte hij Duitsland, maar hij besliste verder te trekken naar België omdat hij hoorde dat hij hier sneller erkend zal worden en zijn vrouw misschien vlot kan overbrengen. Hij heeft haar tijdens zijn tocht van meer dan twee maanden maar één keer gesproken met Whatsapp, hij verloor zijn telefoon onderweg. De recent geïnstalleerde wifi in het WTC-gebouw doet het niet op zijn nieuwe telefoon. Hij kijkt wanhopig.
Hij was kok voor de ISAF, de internationale NAVO operatie in Afghanistan. ‘Chef-kok!’ Een glimlach breekt even door zijn bedrukte gezicht. Zijn ogen lachen niet mee. Hij voelde zich niet meer veilig toen de Amerikanen hun aanwezigheid begonnen af te bouwen. Uiteindelijk besloot hij te vertrekken. Het eten hier in de toren in Brussel wordt professioneel georganiseerd, hij wil er niet over klagen. Luyten: ‘Het Rode Kruis werkt met cateraars en niet met giften van voedsel of kleren om de voedselveiligheid te garanderen’.
Het Maximiliaanpark
Dat gebeurt wel in het Maximiliaanpark om de hoek. In het tentenkamp is het burgerplatform aangewezen op solidariteit. Vrijwilligers en hulporganisaties trokken er een semi-professioneel vluchtelingenkamp op. Er is een vrijwilligersstand, een advocaat, een grote eettent en drie veldhospitalen. Achter de georganiseerde infrastructuur verblijven de vluchtelingen: in de blinkend grijze kampeertenten slapen honderden mensen. Zongebruinde Syriërs en Irakezen sjokken door plassen Belgische regen. ‘Luchtwegen zijn de voornaamste klacht’, klinkt het bij een arts van Dokters van de Wereld die al twee weken in het kamp werkt.
Toch blijven veel vluchtelingen het kamp verkiezen en raken de vijfhonderd bedden in de WTC toren niet bezet. Waarom niet? ‘We zijn aan de oorlog ontsnapt om vrij te zijn’, vertelt een man uit Irak. ‘Het doet pijn om hier op vaste tijdstippen te moeten douchen en eten. En dat we alleen naar buiten mogen op bepaalde momenten.’
‘Ze mogen van 2 tot 5 en van 8 tot 9 naar binnen en buiten’, vertelt Luyten. De WTC toren dient als een tijdelijke opvangplek vóór ze naar noodopvang centra in het hele land worden overgebracht. Bijna alle gezinnen zijn uit het park vertrokken. Voor de gezondheid van je kinderen offer je wel een beetje bewegingsvrijheid op. De organisatie Caritas gaat actief op zoek naar gezinnen en kwetsbare individuen die aanschuiven in de rij en in het park.
In het park zelf gonst het van de solidariteit. Sans-papiers vertalen voor nieuwkomers, klasjes uit Brusselse scholen zeulen met paletten en sjorren her en der een tafel, Dokters van de Wereld heeft een wachtlijst voor vrijwilligers en het organiserende burgerplatform krijgt nog steeds meer eten en kleren dan ze kunnen verwerken.
Solidariteitsgolf
Aan de stand Bénévole/vrijwilligers staat een man van een jaar of vijftig. In het Frans vertelt hij dat hij professor, kunstenaar en kalligraaf is. Hij is net aangekomen, heeft zijn knapzak in een tent gegooid en zich onmiddellijk aangemeld om anderen te helpen. Terwijl hij wacht om te horen wat hij kan doen, toont hij geduldig het ene na het andere kunstwerkje op zijn mobiele telefoon. De volgende dag hangen in het kamp al enkele borden op die hij heeft gemaakt: prachtige Arabische vertalingen van hulpteksten voor de bewoners van het kamp.
Maar volgens sommige bronnen is de solidariteitsgolf over haar hoogtepunt heen. ‘Hopelijk blijven de mensen ons vinden als de media minder over ons beginnen praten’, zegt een medewerker in het keukenmagazijn. Voorlopig is er nog genoeg eten. ‘We hopen dat de vele vrijwilligers die zich aangeboden hebben enthousiast zullen blijven want er wacht nog veel werk’, zegt een persmedewerker bij Caritas.
‘Het kamp is in onze ogen een tijdelijke oplossing’, vertelt Emmy Deschuttere van Dokters van de Wereld. ‘Wij willen dat er structurele alternatieven komen. Hier in het kamp zijn de leefomstandigheden niet goed genoeg om het lang vol te houden. Het wordt kouder en nog meer mensen kunnen ziek worden.’
Slaapkamer in WTC III die nog niet bezet is. Het centrum is bijna vol.
©Johannes De Bruycker
Tekening van bewoner in WTC III: ‘Dank u België’
©Johannes De Bruycker
Sanitair in WTC III: de bewoners hebben een vast uurschema voor douches op de benedenverdieping van het kantoorgebouw.
©Johannes De Bruycker
