Het moet zo’n 18 jaar geleden zijn dat ik Leo De Cruyenaere hoorde zeggen: “een gelovige knielt voor zijn godheid”, “een kristen knielt voor de mens” (dat heeft te maken met de Menswording van Jezus van Nazareth, de “zoon van”, met wat ik noem als “God heeft geen andere handen dan de onze”…) “in de kristelijke arbeidersbeweging knielen we eerst voor de gekwetste mens, om hem te helpen terug rechtop te staan”.

Ik moest er weer aan denken toen we met het centrum voor geestelijke gezondheidszorg de “herstelacademie” lanceerden.

We hebben in dat centrum een “buddy-werking”: vrijwilligers die met mensen met psychische moeilijkheden regelmatig een activiteit of uitstap doen.

Maar ook en al langer een groepswerking: het “atelier”, waar mensen met psychische problemen samenkomen, activiteiten doen, zelf uitstappen organiseren, een (nieuw) sociaal netwerk uitbouwen...

Vanuit het vormingswerk met maatschappelijk kwetsbare mensen wisten we al langer dat groepswerk onder collega’s-cursisten vaak veel meer effect heeft dan vorming van-boven-af: meer geloof in zichzelf, meer courage ook. Maar nu dus bovenop: de “herstelacademie”: een (ex-)psychiatrische patiënt maakt, samen met een professionele hulpverlener, een cursus van een drietal lessen. Over “mezelf herstellen”, “praten over mijn ziekte”, mijn vrije tijd plannen”, “vrienden maken”, “verder na verslaving”...

De cursus wordt dus gegeven door iemand die het zelf heeft meegemaakt, en een professionele hulpverlener, die echter op de achtergrond blijft en pas tussenkomt indien nodig. De “ervaringsdeskundigheid”, niet vanuit de geleerde boeken of de schemaatjes, maar vanuit de beleving, zoals die zelf ervaren wordt, die krijgt volop aandacht.

En de cliënt, de hulpvrager, wordt hulpverlener!
Wij noemen dat “emancipatorisch werken”. Of “empowerment”: de mensen sterker maken.

Je weet wel: “geef iemand een vis, en zij/hij eet één dag, leer haar of hem vissen en ze eten een heel leven lang”. Maar Minister Homans heeft het zo niet begrepen, deelt liever maaltijden van 1 € uit (die vis van één dag) en pluimt de initiatieven en verenigingen die de mensen sterker maakt.

Maar er is nog iets meer. Mensen sterker maken kan je via didactisch-technische kneepjes. Maar er zijn ook “sleutelcompetenties”, vaardigheden die overal nuttig zijn en vaak ook gewild of vereist zijn: je mening zeggen zonder kwaad te worden, kunnen samenwerken, kunnen luisteren naar mekaar… En dat heeft te maken met “niet het gevoelen hebben dat je je altijd moet verdedigen”, met respectvol behandeld worden, gezien worden als mens (met wellicht een hoekje af, bij wie niet ?) met capaciteiten.

En 20 jaar geleden verwoordde ik het als volgt:

Iemand zei:
ik heb honger
en hij antwoordde: hier kan je leren vissen.
een ander zei: ik heb dorst,
en hij antwoordde: kijk,
die pijl wijst naar de bron.
een derde zei: ik ben vreemd,
en hij antwoordde: leer met hen
de stad en mensen kennen.
een volgende zei: ik ben naakt,
en hij antwoordde:
ginds kan je leren weven.
maar toen iemand zei:
ik ben eenzaam en heb kou,
toen ging hij zitten,
ontstak een vuur,
en praatte lang, van man tot man,
stond toen weer op en zei hem dan:
ik stuur je weer alleen op pad,
ga nu naar het kruispunt,
en kies je eigen weg.
ik wacht op je terugkeer,
hier zo, bij dit vuur.
want een mens is altijd alleen,
maar hij mag nooit echt eenzaam zijn.
en bijna alles kan je leren,
maar warmte geven kan je pas
als je ze ook ervaren hebt.

(met dank aan Mt 25, 35-36)