Publieke gronden en panden moeten vooral ingezet worden voor betaalbaar wonen.

Op 1 juli treden de vernieuwde woonmaatschappijen in werking. Met een actie aan een gebouw van het Gemeenschapsonderwijs dat te koop staat in Vilvoorde roept Beweging.net samen met Welzijnszorg op om publieke gronden en panden in te schakelen voor een sociaal woonbeleid. Beweging.net en Welzijnszorg zijn voorstander van een inventarisatie van (semi)publieke gronden en roepen gemeenten en Vlaamse Regering op om een ‘urgentieplan inzetbare gronden en panden’ op te maken. 

Sociaal woonbeleid uitdaging voor steden en gemeenten

Op 1 juli is de grondige hervorming van de sociale huisvestingssector een feit. Van de 82 sociale huisvestingsmaatschappijen en 48 sociale verhuurkantoren blijven er 41 woonmaatschappijen met een eigen werkingsgebied van minimaal 1.000 woningen over. Private aandeelhouders en onafhankelijke experten in bestuursorganen zijn vervangen door lokale politici. Daadkrachtig bestuur zou hiervan het resultaat moeten zijn. De 185.000 wachtenden op een sociale huurwoning en de huidige huurders krijgen een duidelijk aanspreekpunt en één centraal inschrijvings- en toewijzingssysteem.

Daarmee legt Vlaanderen de bal in het kamp van steden en gemeenten voor de uitbreiding van het zo noodzakelijke sociaal woonaanbod. Als regisseurs van het woonbeleid zitten ze nu zelf aan het stuur van de woonmaatschappij. Beweging.net en Welzijnszorg roepen alle nieuwe bestuurders op om niet te talmen en naast het opleggen van een sociale last aan private ontwikkelaars, publieke gronden en panden in te zetten voor sociaal woonbeleid. Ook gronden van andere (semipublieke) overheden zoals de provinciebesturen, kerkfabriek, Vlaamse belastingdienst, Waterwegen … kunnen daartoe ingezet worden. Zo valt onder meer de grootschalige vastgoedoperatie van het Gemeenschapsonderwijs (GO!) op. Minstens 50 gebouwen en gronden worden nog dit jaar te koop aangeboden. De voorbije drie jaar zou al voor bijna 100 miljoen euro aan panden en gronden de deur uit zijn gegaan. Zo verdwijnt kostbare grond aan marktpartijen in de speculatieve markt, (vaak) zonder maatschappelijke meerwaarde.

Sensibiliseringsactie

Met een actie in de Van Helmontstraat 4 in Vilvoorde wil beweging.net aantonen dat er nog heel wat mogelijkheden zijn. Het gebouw op deze locatie wordt aangewezen als een geschikte plaats voor betaalbaar wonen. Het is een gebouw van GO! dat via het online platform Biddit te koop wordt aangeboden aan de private markt. Net als vele andere locaties in Vlaanderen, zou deze perfect kunnen ingezet worden voor sociale woonprojecten.

Inventarisatie en urgentieplan bieden oplossingen

In het kader van geconventioneerd huren lanceerde minister van wonen Matthias Diependaele onlangs een oproep naar de gemeentebesturen om beschikbare gemeentegronden via een tijdelijk zakelijk gebruiksrecht aan de private sector aan te bieden. Slechts een paar gemeentebesturen gingen op deze vraag in. Gelukkig maar. Beweging.net hoopt dat de gemeentebesturen deze gronden eerst voorbehouden voor de bouw van sociale woningen door hun woonmaatschappij. Een suggestie voor minister Diependaele is om, net zoals in Ierland, een onafhankelijke dienst opdracht te geven al deze (semi)publieke gronden en panden te inventariseren en het sociaal woonpotentieel ervan aan te geven.

Het laatste rapport van het Steunpunt Wonen ‘Investeren in sociaal wonen: hoe het investeringsritme versnellen of verhogen’ ziet men vooral in de ‘aanloopfase’ van projecten mogelijkheden om het investeringsritme op te trekken. De zoektocht naar grond en vastgoed en alles wat komt kijken bij de voorbereiding en financiering van projecten bepalen vaak de snelheid van uitvoering. In dit concreet geval op de site Van Helmontstraat 4 te Vilvoorde… kunnen we deze vertraging al vermijden als het GO dit pand zou aanbieden aan de Vilvoordse Woonmaatschappij. Vilvoorde zit op koers voor het bereiken van het Bindend Sociaal Objectief van 9%. Toch zijn meer sociale woningen nodig gezien het hoger aantal gezinnen op de wachtlijst (7,1% tov 4,1 in Vlaams-Brabant) en omdat er in Vilvoorde meer inwoners betalingsmoeilijkheden (7%, VL 5%) en hoger aandeel aan woonkosten (24%, VL 19%) hebben dan gemiddeld in Vlaanderen.

De nieuwe woonmaatschappijen hebben de know-how van vastgoedontwikkeling en een interessant aanbod aan betaalbare woonvormen. Steden en gemeenten kunnen best dringend een ‘Urgentieplan inzetbare gronden en panden’ opmaken. De uitbreiding van het sociaal woonaanbod is prioritair. Vandaag blijkt dit nog niet te lukken. Met de 1300 opgeleverde woningen in 2022 gaan we er niet geraken.

Daarvoor rekenen we op de nieuwe bestuurders met een warm hart voor sociaal woonbeleid. Als bestuurder onderschrijven zij mee de opdracht en doelstelling van hun woonmaatschappij om in hun werkingsgebied voldoende sociale woningen te realiseren. Zij hebben de connecties en de kennis van beschikbare gronden in hun gemeente/stad. Daarvoor heeft de minister trouwens besloten om vooral politici in de bestuursorganen op te nemen. De 185.000 wachtenden rekenen op hen.

Annabel Cardoen - Welzijnszorg
Eddy Van den Eede - Beweging.net

Academiereeks betaalbaar wonen

Met een reeks van 5 webinars en 5 praktijkbezoeken, in elke provincie één, wil beweging.academie een jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen op zoek gaan naar oplossingen voor de wooncrisis. We bekijken en analyseren de woonmarkt. Welke tendensen, evoluties, verschuivingen, innovaties stellen we vast? Wat is het effect van overheidsingrepen op de markt? Hoe proberen oude en nieuwe spelers betaalbaar wonen waar te maken? Hoe versnellen we dit proces? Wat kunnen steden en gemeenten beter doen als regisseur van het woonbeleid? Waar ontwikkelen zich al goede praktijken?

Meer info over deze reeks vind je op de website van beweging.academie

 Woonzaak presenteert Woonspraak

Een maandelijkse podcast waarin bewoners, academici en middenveldorganisaties aan het woord komen over de woonthematiek in Vlaanderen. Doorheen acht afleveringen zoomen we in op de structurele wooncrisis.

Meer info over de podcast, waar je ze kan beluisteren vind je op de website van de Woonzaak